Prawa osób z niepełnosprawnością

Ostatnia aktualizacja środa, 17/12/2025

Według europejskiego badania dochodów i warunków życia (EU-SILC) z 2016 r. w Unii Europejskiej żyje 100 mln osób z niepełnosprawnościami. Mimo że należą do tak licznej grupy, osoby te w wielu przypadkach wciąż czują się odizolowane i nie mogą w pełni korzystać ze swobody poruszania się po UE.

Unia Europejska i jej państwa członkowskie są stronami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Konwencja stanowi, że osobom z niepełnosprawnościami przysługują wszystkie prawa człowieka i podstawowe wolności, bez dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.

Zgodnie z definicją zawartą w konwencji do osób niepełnosprawnych zalicza się te osoby, „które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, umysłową, intelektualną lub w zakresie zmysłów, co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym na zasadzie równości z innymi osobami”.

Jakie działania podejmuje UE?

Unijne traktaty i przepisy antydyskryminacyjne świadczą o zaangażowaniu UE w ochronę Europejczyków przed dyskryminacją. Ważnym aktem prawnym, który chroni prawa wszystkich ludzi, jest Karta praw podstawowych Unii Europejskiej. Stanowi ona między innymi, że osoby z niepełnosprawnością mają prawo do niezależnego życia, pracy i udziału w życiu społecznym. Według Karty niesprawiedliwe traktowanie ze względu na niepełnosprawność jest niezgodne z prawem.

Oprócz aktów prawnych UE tworzy w tej dziedzinie różne środki pozaprawne. Przykładem jest europejska karta osoby niepełnosprawnej, która jest honorowana w ośmiu państwach UE i zapewnia równy dostęp do zniżek i udogodnień, między innymi w obszarze kultury, rozrywki, sportu i transportu. 

UE organizuje kampanie informacyjne i konferencje, w tym z okazji dorocznego Europejskiego Dnia Osób z Niepełnosprawnościami, oraz przyznaje nagrody Access City, aby uhonorować miasta, które wyróżniły się w staraniach o zwiększenie dostępności dla osób niepełnosprawnych.

Przykładem dobrej praktyki jest strategia programu Erasmus+ na rzecz włączenia społecznego i różnorodności. Jej celem jest zapewnienie, by program Erasmus+ uwzględniał kwestie różnorodności i wywierał większy pozytywny wpływ na życie młodych ludzi znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. 

Co możesz zrobić, jeśli Twoje prawa nie są szanowane?

UE dąży do zapewnienia, by w Europie nie było barier z powodu niepełnosprawności. W praktyce jednak nie wszyscy jesteśmy jednakowo chronieni. Wszyscy obywatele UE mają prawo zamieszkania w innym państwie członkowskim, ale mogą tam napotkać przeszkody w podjęciu nauki, znalezieniu pracy, podróżowaniu, kupowaniu towarów i korzystaniu z usług, a nawet w dostępie do informacji.

Różne instytucje oferują jednak pomoc. Możesz na przykład złożyć skargę, jeśli masz trudności w podróży samolotem, statkiem, pociągiem lub autobusem. We wszystkich krajach Europy istnieją urzędy, które mogą Ci w tym pomóc. Więcej informacji i listę punktów kontaktowych w każdym kraju znajdziesz tutaj.

Zapoznaj się ze swoimi prawami i dowiedz się, jak skorzystać z pomocy – informacje znajdziesz w broszurze opublikowanej przez Europejskie Forum Osób Niepełnosprawnych. Jeśli czujesz, że Twoje prawa nie są respektowane lub spotykasz się z nierównym traktowaniem – zabierz głos!

Włącz się do działania!

UE przyznaje dotacje organizacjom pozarządowym i regularnie się z nimi spotyka, aby zagwarantować, że interesy osób niepełnosprawnych są uwzględniane w unijnym prawodawstwie. 

Europejskie sieci zrzeszające takie organizacje mają swoich przedstawicieli krajowych, którzy reprezentują osoby niepełnosprawne i ich rodziny. Jeśli chcesz zabrać głos w istotnych dla Ciebie sprawach, zobacz, która organizacja jest Ci najbliższa. Oto kilka przykładów: 

• Europejskie Forum Osób Niepełnosprawnych
• Europejska Sieć na rzecz Niezależnego Życia
• Inclusion Europe
• Międzynarodowa Federacja na rzecz Chorych z Rozszczepem Kręgosłupa i Wodogłowiem
• Europejska Unia Niewidomych
• Europejska Unia Głuchych
• Autism Europe
• Europejska Organizacja Ochrony Zdrowia Psychicznego
• Europejskie Stowarzyszenie Usługodawców na rzecz Osób z Niepełnosprawnością