Δικαιώματα ατόμων με αναπηρία

Τελευταία ενημέρωση Τετάρτη, 17/12/2025

Σύμφωνα με την έρευνα EU-SILC για το 2016, 100 εκατομμύρια άτομα με αναπηρία ζουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρά τον μεγάλο αριθμό ατόμων με αναπηρία, πολλά εξακολουθούν να αισθάνονται ότι είναι απομονωμένα και δεν είναι σε θέση να ασκούν πλήρως το δικαίωμά τους να κυκλοφορούν ελεύθερα στην ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της είναι συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Το κύριο μήνυμα της εν λόγω σύμβασης είναι ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν το πλήρες φάσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών χωρίς διακρίσεις.

Η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία ορίζει τα άτομα με αναπηρία ως τα άτομα «[...] με μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, νοητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες, οι οποίες, σε συνδυασμό με διάφορα εμπόδια, μπορεί να δυσχεραίνουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ισότιμη βάση με τα άλλα άτομα.»

Τι κάνει η ΕΕ;

Η ΕΕ, μέσω των συνθηκών της και της νομοθεσίας κατά των διακρίσεων, έχει επιδείξει τη δέσμευσή της να προστατεύει τους Ευρωπαίους από τις διακρίσεις. Έχει θεσπίσει ένα σημαντικό νόμο που προστατεύει τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων: τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Για παράδειγμα, αναφέρει ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν το δικαίωμα να ζουν μια ανεξάρτητη ζωή, να έχουν μια θέση εργασίας και να αποτελούν μέρος της κοινότητας. Αναφέρει επίσης ότι είναι παράνομη η άδικη μεταχείριση των πολιτών απλώς και μόνο επειδή έχουν κάποια αναπηρία.

Παράλληλα με τα νομικά κείμενα, η ΕΕ αναπτύσσει διάφορα μέσα. Παράδειγμα αποτελεί η Ευρωπαϊκή κάρτα αναπηρίας, η οποία εξασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση σε οφέλη στους τομείς του πολιτισμού, της ψυχαγωγίας, του αθλητισμού και των μεταφορών σε ομάδα οκτώ χωρών της ΕΕ. 

Η ΕΕ διοργανώνει εκστρατείες ευαισθητοποίησης, όπως η ετήσια Ευρωπαϊκή Ημέρα των Ατόμων με Αναπηρία, διασκέψεις, ενώ απονέμει και το βραβείο πόλης φιλικής προς τα άτομα με αναπηρία, το οποίο ανταμείβει τις πόλεις που έχουν καταβάλει εξαιρετικές προσπάθειες να καταστούν πιο προσβάσιμες.

Ένα άλλο παράδειγμα ορθής πρακτικής είναι η στρατηγική στο πλαίσιο του Erasmus+ για την ένταξη και τη διαφορετικότητα στον τομέα της νεολαίας, στόχος της οποίας είναι να έχει ακόμη μεγαλύτερο αντίκτυπο στις ζωές των μειονεκτούντων νέων και να διασφαλίσει ότι το Erasmus+ ανταποκρίνεται θετικά στην ποικιλομορφία στον τομέα της νεολαίας. 

Τι ισχύει σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων σας;

Η ΕΕ έχει στόχο να διασφαλίσει ότι οι αναπηρίες δεν δημιουργούν φραγμούς στην Ευρώπη. Στην πράξη, ωστόσο, δεν είμαστε όλοι εξίσου προστατευμένοι. Ακόμα κι αν όλοι οι πολίτες της ΕΕ έχουν το δικαίωμα να μετακομίσουν σε άλλη χώρα της ΕΕ, μπορεί να αντιμετωπίσετε εμπόδια στις σπουδές σας, στην αναζήτηση εργασίας, σε ένα ταξίδι, στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών ή ακόμα και στην πρόσβαση σε πληροφορίες.

Υπάρχουν διάφορες υπηρεσίες που σας στηρίζουν. Για παράδειγμα, εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα κατά τη διάρκεια ταξιδιού με αεροπλάνο, πλοίο, τρένο ή λεωφορείο, μπορείτε να υποβάλετε καταγγελία. Υπάρχουν γραφεία σε όλες τις χώρες της Ευρώπης που μπορούν να σας βοηθήσουν με την καταγγελία σας. Εδώ θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες και τον κατάλογο των επαφών σε κάθε χώρα.

Ανακαλύψτε τα δικαιώματά σας στο παρόν φυλλάδιο που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία και μάθετε για τις διάφορες αυτές υπηρεσίες. Αν θεωρείτε ότι τα δικαιώματά σας δεν γίνονται σεβαστά ή ότι τυγχάνετε άδικης μεταχείρισης, είναι σημαντικό να μπορεί να ακουστεί η φωνή σας!

Θέλετε να αναλάβετε δράση;

Η ΕΕ παρέχει επιχορηγήσεις σε μη κυβερνητικές οργανώσεις και βρίσκεται σε συνεχή διάλογο μαζί τους για να διασφαλίσει ότι τα συμφέροντα των ατόμων με αναπηρία λαμβάνονται υπόψη στην ενωσιακή νομοθεσία. 

Αυτά τα ευρωπαϊκά δίκτυα έχουν εθνικά μέλη τα οποία δρουν ως η φωνή των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους. Αν θέλετε να ακουστεί η φωνή σας, ρίξτε μια ματιά και δείτε ποιο είναι σχετικό για σας. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα παραδείγματα. 

• Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρίες
• Ευρωπαϊκό δίκτυο για την ανεξάρτητη διαβίωση (ENIL)
• Inclusion Europe (Ευρώπη της Ένταξης)
• International Federation for Spina Bifida and Hydrocephalus - IFSBH (Διεθνής Ομοσπονδία δισχιδούς ράχης και υδροκεφαλίας)
• Ευρωπαϊκή Ένωση Τυφλών
• Ευρωπαϊκή Ένωση Κωφών
• Autism Europe (Αυτισμός - Ευρώπη)
• Mental Health Europe (Ψυχική υγεία - Ευρώπη)
• Ευρωπαϊκή Ένωση Φορέων Παροχής Υπηρεσιών για Άτομα με Αναπηρίες