Veilig internetten

Laatste wijziging Maandag, 30/08/2021

Via smartphones, tablets en laptops zitten we een groot deel van de dag op internet om sociale media te bezoeken, contact te houden met onze vrienden, films te kijken, naar muziek te luisteren of voor studie of werk. Maar hoe veilig zijn we als we online zijn?

Jongeren hebben recht op de best mogelijke online-ervaring die het internet kan bieden. Elk jaar, in februari, organiseert de EU de Dag van het Veilige Internet, een voorlichtingscampagne over de manier waarop we via collectieve inspanningen het internet kunnen verbeteren (#SaferInternet4EU). Om te beginnen moet je je bewust zijn van de risico’s die je loopt als je op het internet surft en weten hoe je die risico’s kunt beperken.

Privacy

Alles wat je op het internet zet, wordt openbaar. Het vermelden van persoonlijke informatie op blogs, in je profiel of op discussieforums is dus gevaarlijk en stelt je bloot aan misbruik. Pas ook op dat je op het internet geen dingen zegt of doet die je niet ook in de niet-virtuele wereld zou zeggen of doen en denk na over wie de berichten leest of foto’s ziet die je online zet (volslagen vreemden? vrienden? vrienden van vrienden?). Controleer je privacyinstellingen. 

Recente EU-wetten maken het in theorie gemakkelijker om persoonlijke informatie die je via het internet hebt gedeeld, permanent te wissen (heb je gehoord van de Algemene Verordening Gegevensbescherming of AVG? Lees ons artikel over de rechten die je hebt als je online bent). Maar in de praktijk kan het soms nog knap ingewikkeld zijn om gegevens op te vragen of te laten wissen. Hoe sneller je in actie komt, hoe beter. Want hoe langer iets op het internet staat, hoe vaker het kan worden gedeeld. Als je je kennis van veilig internetten wilt testen, kun je de CyberSecurity-quiz doen. Het kost je maximaal tien minuten en je zult er zeker iets van opsteken.

Sexting (het versturen van expliciete, seksueel getinte foto’s, video’s, SMS-berichten of e-mails, doorgaans via een mobiele telefoon) is een goed voorbeeld van een privacyrisico. Hoewel je er misschien geen kwade bedoelingen mee hebt en de persoon waar je de berichten naar toe stuurt, een bekende van je is, weet je niet of de foto of video met anderen wordt gedeeld of onderschept.

Grooming 

We spreken van ‘grooming’ als een volwassene online contact opneemt met een minderjarige. In de meeste gevallen zal die persoon daarvoor een nepprofiel aanmaken en zich voordoen als een jongere of een beroemdheid. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom een volwassene je op deze manier wil misleiden en misbruik wil maken van je argeloosheid: hij (het kan ook een ‘zij’ zijn) wil met de foto’s die je met hem deelt voor zijn eigen seksueel genot en misschien ook geld verdienen door ze bijvoorbeeld op het “dark web” tegen betaling aan pedofielen te laten zien, of door je af te persen. Dat is een misdrijf. Juristen spreken van het onder dwang aanzetten tot seksuele handelingen via internet en afpersing.

De volwassene zal eerst proberen om je vertrouwen te winnen. Het is niet gemakkelijk om te weten of je te maken hebt met een kinderlokker. Deel in ieder geval geen naaktfoto’s of -video’s van jezelf via onlineforums of sociale media als je de ontvanger niet persoonlijk kent. Denk je te maken te hebben met een kinderlokker, stop het gesprek dan onmiddellijk, ga op zoek naar hulp en doe aangifte. 

Haatzaaiende uitlatingen 

Onder haatzaaiende uitlatingen verstaan we het geven van een negatieve mening over een bepaalde groep, of een persoon die tot die groep behoort, waarbij alle leden van die groep over één kam worden geschoren. Het is een vorm van racisme en discriminatie die wijd verbreid is in Europa en door het internet en sociale media verder in omvang toeneemt. Vreemdelingenhaat is de meest gemelde grond voor haatzaaiende uitlatingen, gevolgd door seksuele geaardheid en moslimhaat (Gedragscode voor de bestrijding van illegale haatzaaiende uitlatingen op het internet). De Europese Commissie heeft samen met internetproviders gewerkt aan maatregelen waardoor slachtoffers van haatdragende uitlatingen de mogelijkheid hebben om hiervan melding te doen.

De Raad van Europa heeft een voorlichtingscampagne gelanceerd met de titel “No Hate Speech”, waarin iedereen wordt opgeroepen om zich uit te spreken tegen haatzaaien. Op de campagnewebsite vind je alles wat je nodig hebt om in actie te komen en de contactgegevens van de nationale instanties waar je haatzaaiende uitlatingen kunt melden.

Cyberpesten 

Van cyberpesten is sprake als een jongere, of groep jongeren, iemand online bedreigt, vernedert of kwetst. Cyberpesten kan altijd en overal gebeuren, de cyberpester blijft vaak anoniem en er zijn vaak meer getuigen dan wanneer iemand in de niet-virtuele wereld wordt gepest. Elke eerste donderdag van november organiseren de Unesco en haar lidstaten de Internationale Dag tegen geweld en pesten op school, inclusief cyberpesten. Dit initiatief is ontstaan uit het besef dat geweld op school, in al zijn vormen, een inbreuk is op het recht van kinderen en volwassenen op onderwijs en op gezondheid en welzijn. 

Je kunt veel tegen cyberpesten doen, zowel online als offline, zowel op als buiten school. Het eerste dat je kunt doen, is opkomen voor mensen die gepest worden. Blijf niet aan de kant staan, maar laat van je horen! Als je zelf het slachtoffer van pesten bent, wees dan niet bang om met iemand anders daarover te praten. Dat kan een goede vriend, je familie of een leraar zijn, of een andere volwassene die je vertrouwt, maar je kunt ook met mensen praten die daar speciaal voor zijn opgeleid (bijvoorbeeld medewerkers van organisaties die bij het Europees netwerk tegen pesten zijn aangesloten, of het nationale orgaan voor de bevordering van gelijke behandeling in het land waar je woont). Zoek hulp. Je bent niet alleen. En vergeet nooit dat niet jij, maar de cyberpester zich moet schamen! 

Nepnieuws

Het internet loopt over van het nepnieuws. Nepnieuws is onjuiste of misleidende informatie die doelbewust via de media wordt verspreid om de publieke opinie te beïnvloeden. Als je wilt weten of iets nepnieuws is, kijk je naar de bron van de informatie. 

Er zijn een aantal basisvragen waarmee je de echtheid van informatie kun controleren: wie is de auteur en wat wil hij bereiken met de informatie? Staat het nieuws op een betrouwbare site? Is het nieuws ook door andere betrouwbare bronnen gepubliceerd? Het versterken van de vaardigheid om kritisch te denken is essentieel om betrouwbare informatie van misleidende informatie te kunnen onderscheiden. Een gouden regel: wanneer iets te goed of te slecht is om waar te zijn, is het waarschijnlijk niet waar!

Lees meer over dit thema in dit artikel op de Europese Jongerensite. 

Wil je misbruik melden? 

De meeste Europese landen beschikken over nationale meldsystemen en georganiseerde hulp van nationale instanties en ngo’s voor slachtoffers van cyberpesten, haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven. Kijk eens naar deze lijst op de website van de Raad van Europa.
In de EU kunnen jongeren via de hulplijnen van Ins@fe, een onderdeel van het netwerk van centra voor veiliger internet, informatie, advies en ondersteuning krijgen over hoe om te gaan met schadelijke inhoud op het internet, schadelijke contacten zoals grooming en schadelijk gedrag zoals cyberpesten en sexting. Je kunt een melding maken of rechtstreeks contact opnemen met een van de hulplijnen. 

Op de EU-portaalsite Beter internet voor kinderen vind je hulpmiddelen en tips voor hoe je jezelf kunt beschermen als je op het internet bent. De site heeft ook een pagina speciaal voor jongeren – BIK Youth – waar je nuttige informatie vindt en je stem kunt laten horen. 

Ben je een junior cyberbeveiligingsdeskundige?

De European Cyber Security Challenge is een leuk jaarlijks evenement waar jonge cybertalenten uit heel Europa samenkomen een competitie aan te gaan op het gebied van cyberbeveiliging. In 2020 wordt de ‘Challenge’ in Wenen gehouden, van 3 tot 7 november.

Cybertalenten uit de deelnemende landen komen in Wenen samen om te netwerken en samen te werken en uiteindelijk ook om met elkaar de strijd aan te gaan. De deelnemers worden uitgedaagd om beveiligingsproblemen op te lossen op gebieden als webbeveiliging, veilig gebruik van mobiele toestellen (“mobile security”), cryptopuzzels, reverse engineering en forensisch onderzoek, waarmee ze punten kunnen verdienen.

Op de website van het evenement kun je zien hoe je aan de ‘Challenge’ kunt deelnemen.