Bałkany Zachodnie – lekcje z przeszłości dla pokojowej przyszłości

Ostatnia aktualizacja wtorek, 29/09/2020

Finansowane przez UE projekty dotyczące pamięci o przeszłości pomagają młodym ludziom czerpać z historii, promując wartości europejskie w regionie Bałkanów Zachodnich i nie tylko, aby wojna, ludobójstwo i totalitaryzm pozostały przeszłością.

W 2020 r. mija 75 lat od wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz, w którym naziści zamordowali 1,1 mln osób, w większości Żydów pochodzących z całej Europy. Holokaust pochłonął łącznie 6 milionów ofiar.

W tym roku przypada również 25. rocznica masakry w Srebrenicy, najbrutalniejszej od czasu II wojny światowej masowej zagłady w Europie, w której zginęło ponad 8 tys. muzułmańskich mężczyzn i chłopców będących obywatelami Bośni. W latach 1991–2001 w wojnach jugosłowiańskich zginęło ponad 120 tys. osób – wśród ofiar było wiele kobiet, dzieci i nieuzbrojonych cywilów. 

Wspomnienia się zacierają, a świadkowie tych okrucieństw starzeją się i odchodzą, jak zatem sprawić, aby kolejne pokolenia mogły wyciągać wnioski z przeszłości, i zapewnić, aby ta historia nigdy się nie powtórzyła? 

Wiele organizacji w regionie Bałkanów Zachodnich, które otrzymują środki w ramach unijnego programu Europa dla Obywateli, pracuje nad projektami dotyczącymi pamięci o przeszłości, skierowanymi szczególnie do osób młodych i nauczycieli. Są one częścią szerszych działań na rzecz promowania pokoju, stabilności i wartości demokratycznych w miarę postępujących starań zmierzających do integracji regionu z UE.

Oto niektóre z inicjatyw:

Świadkowie wojny 

Podczas wojen jugosłowiańskich przez blisko cztery lata Sarajewo znajdowało się pod oblężeniem. W tym okresie zginęło ponad 5,4 tys. cywilów, często z rąk snajperów. 

Dziś w Sarajewie stowarzyszenie Urban aktywnie dociera do osób młodych, zarówno w Bośni, jak i za granicą, aby pomóc przekazać im, jaki wpływ na życie codzienne mają wojna i totalitaryzm. 

We współpracy ze szkołami i partnerami w Bośni, Czechach, we Włoszech i w Rumunii stowarzyszenie koordynuje finansowany przez UE projekt, w ramach którego uczniowie mogą spotykać się z osobami, które przeżyły trudne czasy.

„Projekt opiera się na interakcjach” – mówi koordynator, Haris Čalkić. 

Aby dotrzeć do szerszego grona odbiorców, zespół projektowy wyprodukuje film dokumentalny o tym, jak wojna i totalitaryzm wpływają na życie ludzi, w którym przedstawione zostaną relacje świadków.

Położenie kresu dyskryminacji Romów

Ofiarami nazistów w czasie Holokaustu byli również Romowie. W wielu częściach Europy mniejszość ta ciągle jeszcze narażona jest na dyskryminację. 

W położonym w Macedonii Północnej mieście Kratowo młodzi ludzie założyli stowarzyszenie Rroma SSN, którego celem jest eliminowanie utrzymujących się podziałów.

Z pomocą środków z UE grupa organizuje szkolenia i programy wymiany oraz prowadzi badania. 

„Naszym celem jest promowanie pozytywnych wartości wśród społeczności romskich i innych” – mówi kierownik projektu, Mustafa Jakupov. „Wszystko to stało się możliwe dzięki zaangażowaniu i zapałowi młodych ludzi, którzy pracują z nami i wierzą w cele, które chcemy osiągnąć”. 

Przykładem tego zaangażowania młodzieży jest koordynator programowa grupy, która w wieku zaledwie 17 lat dołączyła do organizacji jako wolontariuszka.

„Wierzymy w młodych ludzi, w ich potencjał do wprowadzania zmian, szerzenia pokoju i kształtowania postawy szacunku wśród ich społeczności” – mówi Jakupov. „Chcemy, aby młodzi ludzie wzięli swoją przyszłość i swoje pomysły we własne ręce!”.

Szkolenie nauczycieli

Nauczyciele odgrywają ważną rolę w życiu młodych osób. Dlatego też Muzeum Pamięci Shoah w Paryżu, ośrodek dokumentacji i edukacji poświęcony pamięci ofiar Holokaustu, powstało jako miejsce spotkań nauczycieli z Serbii, Bośni i Chorwacji, którzy wspólnie zdobywają wiedzę historyczną, wymieniają się doświadczeniami i otwarcie dyskutują o delikatnych kwestiach związanych z lokalną historią. 

„Ludzie z tych krajów mają w sobie coś takiego, co nazywamy sprzecznymi wspomnieniami” – mówi Bruno Boyer, który koordynuje finansowany przez UE projekt szkolenia nauczycieli w Muzeum Pamięci Shoah. „Minione konflikty ukształtowały sposób, w jaki postrzegają samych siebie. Łączy ich jednak pamięć o Holokauście – i to jest dla nas punkt wyjścia”. 

Nauczyciele wymieniają się poglądami z innymi nauczycielami, których rodzice mogli walczyć z ich rodzicami. To pomaga im lepiej zrozumieć »absurdy wojny«” – dodaje Boyer. 

Dzięki tym szkoleniom „o wiele łatwiej jest im przekazywać młodym ludziom wiedzę na temat minionych wydarzeń”.