Δυτικά Βαλκάνια: Διδάγματα από το παρελθόν για ένα ειρηνικό μέλλον

Τελευταία ενημέρωση Τρίτη, 29/09/2020

Τα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ έργα μνήμης βοηθούν τους νέους να μαθαίνουν από την ιστορία, προωθώντας τις ευρωπαϊκές αξίες στα Δυτικά Βαλκάνια και πέρα από αυτά, σε μια προσπάθεια να εξασφαλιστεί ότι ο πόλεμος, η γενοκτονία και ο ολοκληρωτισμός θα εξακολουθήσουν να ανήκουν στο παρελθόν.

Το 2020 σηματοδοτεί 75 χρόνια από την απελευθέρωση του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Άουσβιτς, όπου οι Ναζί δολοφόνησαν 1,1 εκατομμύρια ανθρώπους, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Εβραίοι από όλη την Ευρώπη. Συνολικά, στο Ολοκαύτωμα έχασαν τη ζωή τους 6 εκατομμύρια Εβραίοι.

Είναι επίσης η 25η επέτειος της σφαγής στη Σρεμπρένιτσα, που είναι η χειρότερη μαζική δολοφονία στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 8 000 Βόσνιους μουσουλμάνους, άνδρες και αγόρια. Περισσότεροι από 120 000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στους γιουγκοσλαβικούς πολέμους μεταξύ 1991 και 2001 —πολλοί εξ αυτών γυναίκες, παιδιά και άοπλοι πολίτες. 

Καθώς οι αναμνήσεις ξεθωριάζουν και οι μάρτυρες αυτών των φρικαλεοτήτων γερνούν και πεθαίνουν, τι μπορεί να βοηθήσει την άντληση διδαγμάτων από το παρελθόν και να εξασφαλίσει ότι η ιστορία δεν θα επαναληφθεί; 

Στα Δυτικά Βαλκάνια, διάφορες οργανώσεις, με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες» της ΕΕ, εργάζονται σε έργα μνήμης που απευθύνονται ειδικά στους νέους και τους εκπαιδευτικούς. Αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την προώθηση της ειρήνης, της σταθερότητας και των δημοκρατικών αξιών, καθώς η περιοχή κινείται προς την ένταξη στη ΕΕ.

Ακολουθούν ορισμένες από αυτές τις πρωτοβουλίες:

Μάρτυρας πολέμου 

Κατά τη διάρκεια των γιουγκοσλαβικών πολέμων, η πόλη του Σαράγεβο ήταν υπό πολιορκία επί σχεδόν τέσσερα έτη. Στη διάρκεια της περιόδου αυτής σκοτώθηκαν περισσότεροι από 5 400 πολίτες, συχνά από ελεύθερους σκοπευτές. 

Στο σημερινό Σαράγεβο, η ένωση Urban απευθύνεται ενεργά στους νέους, τόσο στη Βοσνία όσο και στο εξωτερικό, για να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τι σημαίνει για την καθημερινή ζωή ο πόλεμος —και ο ολοκληρωτισμός. 

Σε συνεργασία με σχολεία και εταίρους στη Βοσνία, την Τσεχία, την Ιταλία και τη Ρουμανία, η ένωση συντονίζει ένα χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο που επιτρέπει στους σπουδαστές να έρχονται σε επαφή με άτομα που έζησαν αυτές τις εποχές.

«Το έργο βασίζεται στην αλληλεπίδραση», δηλώνει ο συντονιστής του, κ. Haris Čalkić. 

Η ομάδα του έργου, προκειμένου να προσελκύσει ευρύτερο κοινό, θα αναλάβει την παραγωγή ντοκιμαντέρ με θέμα την επίδραση του πολέμου και του ολοκληρωτισμού τις ζωές των ανθρώπων· το ντοκιμαντέρ θα ενσωματώνει προσωπικές μαρτυρίες.

Καταπολέμηση των διακρίσεων εις βάρος των Ρομά

Στα θύματα των Ναζί κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος συγκαταλέγονταν και Ρομά. Η μειονότητα αυτή εξακολουθεί να αντιμετωπίζει διακρίσεις σε πολλά μέρη της Ευρώπης. 

Στην πόλη Κράτοβο της Βόρειας Μακεδονίας, νέοι ίδρυσαν την ένωση Rroma SSN, που ασχολείται με τη γεφύρωση των χασμάτων που εξακολουθούν να υφίστανται.

Με τη βοήθεια της χρηματοδότησης της ΕΕ, η ομάδα διοργανώνει σεμινάρια κατάρτισης και προγράμματα ανταλλαγών, ενώ παράλληλα διεξάγει και έρευνες. 

«Είμαστε προσηλωμένοι στην ενθάρρυνση των θετικών αξιών τόσο εντός των κοινοτήτων των Ρομά όσο και εκτός αυτών», δηλώνει ο διαχειριστής του έργου, κ. Mustafa Jakubov. «Αυτός ο στόχος είναι εφικτός χάρη στη δραστηριοποίηση και τον ενθουσιασμό των νέων που εργάζονται μαζί μας και πιστεύουν σε αυτό που θέλουμε να επιτύχουμε.» 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα: η συντονίστρια προγράμματος της ομάδας ήταν μόλις 17 ετών όταν έγινε μέλος της οργάνωσης ως εθελόντρια.

«Πιστεύουμε στους νέους, στις ικανότητές τους να επιφέρουν αλλαγές, ειρήνη και σεβασμό στις κοινότητές τους», λέει ο κ. Jakubov. «Θέλουμε οι νέοι να πάρουν στα χέρια τους τις ιδέες τους και το μέλλον τους!»

Κατάρτιση των εκπαιδευτικών

Οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή των νέων. Έχοντας αυτό ως γνώμονα, το Μνημείο του Ολοκαυτώματος —μουσείο και κέντρο τεκμηρίωσης & εκπαίδευσης του Παρισιού αφιερωμένο στη μνήμη του Ολοκαυτώματος— φέρνει σε επαφή εκπαιδευτικούς από τη Σερβία, τη Βοσνία και την Κροατία, για να αποκτήσουν ιστορικές γνώσεις, να μοιραστούν εμπειρίες και να κάνουν ανοιχτές συζητήσεις για ευαίσθητα ζητήματα που συνδέονται με την τοπική ιστορία. 

«Οι άνθρωποι από τις χώρες αυτές έχουν αυτό που ονομάζουμε αντικρουόμενες μνήμες», λέει ο κ. Bruno Boyer, ο οποίος συντονίζει το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο κατάρτισης εκπαιδευτικών του Μνημείου του Ολοκαυτώματος. «Οι συγκρούσεις του παρελθόντος διαμόρφωσαν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τους εαυτούς τους. Ωστόσο, όλοι έχουν μια κοινή μνήμη του Ολοκαυτώματος, την οποία και χρησιμοποιούμε ως σημείο αφετηρίας.» 

Οι εκπαιδευτικοί μοιράζονται τις αντιλήψεις τους με συναδέλφους των οποίων οι γονείς έχουν ενδεχομένως πολεμήσει κατά των δικών τους γονέων. Αυτό τους βοηθά να κατανοήσουν καλύτερα τον «παραλογισμό του πολέμου», προσθέτει ο κ. Boyer. 

Έχοντας ολοκληρώσει την κατάρτιση, «βρίσκουν πολύ ευκολότερη τη μεταβίβαση της γνώσης των γεγονότων του παρελθόντος στους νέους».