Westelijke Balkan: leren van het verleden voor een vreedzame toekomst

Laatste wijziging Dinsdag, 29/09/2020

Door de EU gefinancierde herdenkingsprojecten helpen jongeren van de geschiedenis te leren, en Europese waarden te bevorderen in de Westelijke Balkan en daarbuiten in een poging oorlog, genocide en totalitarisme voorgoed in het verleden te laten.

In 2020 is het 75 jaar geleden dat het concentratiekamp van Auschwitz werd bevrijd. De Nazi’s brachten er 1,1 miljoen mensen om, de meesten van hen Joden uit heel Europa. In totaal kwamen 6 miljoen Joden om in de Holocaust.

In 2020 herdenken we ook de massamoord in Srebrenica, die 25 jaar geleden plaatsvond. Dit was de ergste massamoord in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog, die aan meer dan 8 000 Bosnische moslimjongens en -mannen het leven kostte. Meer dan 120 000 mensen zijn tussen 1991 en 2001 in de Joegoslavische oorlogen om het leven gekomen, velen van hen vrouwen, kinderen en ongewapende burgers. 

De herinneringen vervagen en de getuigen van deze gruweldaden worden ouder en sterven. Wat kan ons dan nog helpen lessen te trekken uit het verleden en ervoor te zorgen dat de geschiedenis zich niet herhaalt? 

In de Westelijke Balkan werkt een aantal organisaties met financiering uit het EU-programma Europa voor de burger aan herdenkingsprojecten die specifiek gericht zijn op jongeren en leerkrachten. Ze projecten maken deel uit van een bredere inspanning om vrede, stabiliteit en democratische waarden te bevorderen nu de regio op weg is naar integratie in de EU.

Dit zijn enkele van de initiatieven:

Getuige van de oorlog 

Tijdens de oorlogen in Joegoslavië werd de stad Sarajevo bijna vier jaar lang belegerd. Meer dan 5 400 burgers werden gedood, vaak door sluipschutters. 

Vandaag richt de vereniging Urban in Sarajevo zich actief op jongeren in Bosnië en daarbuiten om onder de aandacht te brengen wat oorlog, en totalitarisme, betekenen voor het leven van alledag. 

In samenwerking met scholen en partners in Bosnië, Tsjechië, Italië en Roemenië coördineert Urban een door de EU gefinancierd project dat studenten de kans biedt mensen te leren kennen die dergelijke tijden hebben meegemaakt.

“Het project is gebaseerd op interactie”, zegt coördinator Haris Čalkić. 

Om een groter publiek te bereiken, zal het projectteam een documentaire met verhalen van ooggetuigen maken over de invloed van oorlog en totalitarisme op het leven van mensen.

Discriminatie van Roma bestrijden

Ook Roma waren slachtoffer van de nazi’s tijdens de Holocaust. In vele delen van Europa wordt deze minderheid nog steeds met discriminatie geconfronteerd. 

In de Noord-Macedonische stad Kratovo hebben jongeren de vereniging Rroma SSN opgericht die bruggen tussen bevolkingsgroepen wil bouwen.

Met de hulp van EU-financiering organiseert deze groep opleidingen, uitwisselingsprogramma’s en onderzoek. 

“We willen positieve waarden bevorderen in Roma- en niet-Roma-gemeenschappen”, zegt projectmanager Mustafa Jakupov. “Dit alles is mogelijk dankzij de inzet en het enthousiasme van de jongeren die met ons samenwerken en geloven in wat we willen bereiken.” 

Voorbeeld: de programmacoördinator van de groep was pas 17 toen zij als vrijwilliger bij de organisatie begon.

“We geloven in jongeren, in hun vermogen om verandering, vrede en respect te brengen voor hun gemeenschappen”, zegt Jakupov. “We willen dat jongeren achter hun ideeën en hun toekomst staan!”

Lerarenopleiding

Leerkrachten spelen een belangrijke rol in het leven van jongeren. Het Shoah-museum (het documentatie- en informatiecentrum in Parijs dat is gewijd aan de herdenking van de Holocaust) brengt, met die gedachte voor ogen, leerkrachten uit Servië, Bosnië en Kroatië samen om meer te leren over het verleden, ervaringen te delen en openlijk te spreken over gevoelige kwesties in verband met hun plaatselijke geschiedenis. 

“Mensen uit die landen hebben wat we noemen contrasterende herinneringen “, zegt Bruno Boyer die het door de EU gefinancierde project voor leerkrachten van het Shoah-museum coördineert. “Conflicten uit het verleden hebben bepaald hoe ze zichzelf zien. Maar ze hebben allemaal een herinnering aan de Holocaust en die gebruiken we als uitgangspunt.” 

Leerkrachten delen hun visie met collega’s van wie de ouders mogelijk tegen hun ouders hebben gevochten. Dat geeft meer inzicht in de “absurditeit van oorlog”, voegt Boyer daaraan toe. 

Na de opleiding “vinden ze het veel gemakkelijker om kennis over gebeurtenissen uit het verleden door te geven aan jongeren.”