Sztuczna inteligencja: o czym lepiej wiedzieć
Ostatnia aktualizacja czwartek, 18/11/2021
Młodych ludzi otacza dziś zewsząd sztuczna inteligencja (AI). Grając w gry, pobierając aplikacje i korzystając z mediów społecznościowych, udostępniasz niektóre swoje dane osobowe. Jaki użytek robią z nich algorytmy? Czy w wyszukiwarkach i mediach społecznościowych wyświetlają Ci się te same informacje co innym użytkownikom? Czy nadal masz kontrolę nad swoimi wyborami politycznymi, konsumenckimi i społecznymi?
Czym jest sztuczna inteligencja?
Sztuczna inteligencja (ang. artificial intelligence – AI) nie jest tym, co nas czeka w przyszłości, ale tym, co nas zewsząd otacza już teraz. Sztuczna inteligencja to termin ogólny, obejmujący szereg metod, które umożliwiają maszynom i kodom naśladowanie ludzkiej inteligencji.
Kiedy wysyłasz znajomemu SMS-a, w którym umawiasz się z nim na wieczór, a Twój telefon to rozumie i dodaje spotkanie do kalendarza, odbywa się to przy pomocy AI.
AI niesie ze sobą ogromny potencjał korzystnych dla naszych społeczeństw zastosowań w różnych dziedzinach, takich jak ochrona zdrowia, transport czy zmiana klimatu. Może służyć do przeglądania dużych ilości danych i rozpoznawania wzorców. AI można wykorzystać do zidentyfikowania optymalnych rozwiązań, na przykład w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
Początki sztucznej inteligencji
Koncepcja sztucznej inteligencji nie jest niczym nowym. Ludzkość od dawna wyobraża sobie samochody samojeżdżące i roboty wchodzące w interakcje z ludźmi. Już w XVIII w. wynalazca Wolfgang von Kempelen stworzył Mechanicznego Turka – fałszywą maszynę grającą w szachy, która wygrywała nawet z najlepszymi przeciwnikami. Później odkryto, że ruchami maszyny sterował człowiek ukryty wewnątrz konstrukcji. Wprawdzie Mechaniczny Turek nie miał nic wspólnego ze sztuczną inteligencją, ale historia ta jasno dowodzi, że do zbudowania inteligentnych maszyn przymierzamy się już od dawna.
Prace nad nowoczesną sztuczną inteligencją rozpoczęły się w 1936 r., kiedy to Alan Turing opublikował swoją koncepcję uniwersalnej maszyny. Jednak do zbiorowej wyobraźni AI trafiła dopiero w 1997 r. Stało się to w momencie, gdy komputer Deep Blue wygrał partię szachów z mistrzem świata Garrim Kasparowem. Tym razem nie była to już fałszywa maszyna sterowana przez człowieka, ale prawdziwa maszyna, która pokonała człowieka.
Sztuczna inteligencja obecna w naszym życiu
Ale AI to nie tylko komputery, które grają w szachy, to o wiele więcej. Być może nie zdajesz sobie sprawy, jak bardzo AI jest obecna w Twoim życiu.
Z AI korzystasz, kiedy słuchając muzyki, używasz asystenta głosowego, kiedy aparatem w telefonie komórkowym robisz zdjęcie w trybie portretowym i aparat ustawia właściwe parametry, kiedy przy wyborze muzyki kierujesz się podpowiedziami wygenerowanymi przez algorytmy identyfikujące trendy konsumenckie, kiedy na ekranie wyświetla Ci się najlepsza trasa dojazdu do miejsca docelowego, kiedy filtry spamu automatycznie dokonują klasyfikacji Twoich e-maili, a także w wielu innych sytuacjach. Sztuczna inteligencja Cię otacza.
Oferuje nam wiele możliwości, jak tworzenie wirtualnych asystentów pomagających ludziom w różnych zadaniach, wyszukiwanie lepszych metod leczenia czy rozpoznawanie trendów konsumenckich w mediach społecznościowych. AI jest także wykorzystywana w marketingu, co budzi obawy natury etycznej, na przykład kiedy algorytmy mają wpływać na wybory polityczne ludzi, czego rzekomo dopuściła się firma Cambridge Analytica podczas wyborów w Stanach Zjednoczonych i głosowania nad brexitem. Dlatego tak ważne jest
zrozumienie, jak działają algorytmy.
Jak działają algorytmy?
Omówmy to na przykładzie mediów społecznościowych. Algorytmy śledzą zachowanie ludzi i rozpoznają wzorce zachowań, co wykorzystują do opracowywania bardziej uzależniających doświadczeń. Im więcej czasu spędzasz na Facebooku, Instagramie czy TikToku, tym więcej pieniędzy zarabiają te firmy. To w ten sposób działa obecnie reklama. Problem w tym, że może to prowadzić do zachowań nałogowych, a co gorsza, zamyka Cię to w „bańce” filtrów lub ideologii.
Aby uzależnić Cię na stałe, kanały mediów społecznościowych oferują Ci treści, które zgodnie z analizą przeprowadzoną przez ich algorytmy powinny Ci się spodobać. Zatem jeśli w swoich przeglądarkach internetowych zaczniesz szukać teorii spiskowych, Twoje kanały mediów społecznościowych zaczną podsuwać Ci tego rodzaju treści. Wkrótce zostaniesz zalany powodzią publikacji, które umocnią Cię w Twoich przekonaniach.
Oczywiście AI otacza nie tylko Ciebie, ale też ludzi wokół Ciebie. Na przykład czy kiedykolwiek przyszło Ci do głowy pytanie, czy Twój telefon Cię podsłuchuje? Takie właśnie pytanie zadała sobie Mia. Któregoś dnia jej przyjaciółka zapytała ją, czy podobają jej się buty, które znalazła, a następnego dnia Mia otrzymała reklamę dokładnie takich samych butów. Nigdy ich nie wyszukiwała w internecie, dlatego zaczęła się zastanawiać, czy jej telefon ją podsłuchuje... Tymczasem wyjaśnienie jest takie: algorytm wiedział, że Mia spotkała się z przyjaciółką (z racji lokalizacji lub podłączenia do tej samej sieci) i że przyjaciółka szukała w internecie takich butów, zatem uznał, że produkt ten może również przypaść do gustu Mii, gdyż ma ona podobny profil. I znowu te algorytmy...
Nadzieja w tym, że jeśli młodzi ludzie tacy jak Ty lepiej będą rozumieć, jak są tworzone algorytmy i jak wpływają na społeczeństwo, staną się bardziej krytycznymi konsumentami, świadomymi pułapek tej technologii. A może nawet zmotywuje ich to do aktywnego kształtowania naszej przyszłości.
Co możesz zrobić, aby chronić swoje dane?
Wyrób w sobie zmysł krytyczny i pamiętaj o tym, że w sieci żyjesz w bańce filtrującej!
Oto kilka wskazówek, jak chronić swoje dane osobowe:
- O ile to możliwe, używaj wirtualnej sieci prywatnej (VPN). Nie tylko ukryje ona Twoją prawdziwą tożsamość, ale uniemożliwi nawet dostawcy internetu podpatrzenie, co robisz w sieci.
- Przeszukuj sieć w trybie prywatnym (incognito) i korzystaj z wyszukiwarek, które nie rejestrują Twojej aktywności.
- Ogranicz w swoim telefonie liczbę aplikacji, które śledzą Twoją aktywność.
- Używaj chroniących prywatność wtyczek do przeglądarki – zablokują śledzenie aktywności na stronach.
- Na komputerze korzystaj z alternatywnej przeglądarki służącej ochronie prywatności.
- Możesz zainstalować wtyczkę do przeglądarki, która będzie automatycznie kasować pliki cookie osób trzecich po opuszczeniu strony (niektóre strony bez tych plików nie działają).
Jakie działania podejmuje UE?
Europejskie podejście do sztucznej inteligencji służy przede wszystkim wspieraniu doskonałości AI i zaufania do niej. Komisja stara się przeciwdziałać zagrożeniom związanym z pewnymi wykorzystywaniami AI przy pomocy szeregu przepisów. W kwietniu 2021 r. opublikowała pakiet dotyczący sztucznej inteligencji, w którym zaproponowała nowe przepisy i działania mające przekształcić Europę w globalne centrum godnej zaufania sztucznej inteligencji.
Erasmus+ wspiera projekty z udziałem młodzieży w dziedzinie umiejętności cyfrowych!
Zamierzasz opracować wspólnie ze znajomymi projekt dotyczący tego obszaru?
UE oferuje środki finansowe na projekty, które służą rozwijaniu u młodych ludzi umiejętności cyfrowych i umiejętności korzystania z mediów (w szczególności myślenia krytycznego oraz zdolności do oceny informacji i korzystania z nich) w celu zwiększenia odporności młodych ludzi na dezinformację, fałszywe informacje i propagandę, a także wzmocnienia ich zdolności do uczestnictwa w życiu demokratycznym.
Możesz albo utworzyć nieformalną grupę co najmniej 4 młodych osób w wieku od 13 do 30 lat, z liderem na czele w wieku co najmniej 18 lat, albo złożyć wniosek w ramach organizacji młodzieżowej (np. ośrodka młodzieżowego, organizacji pozarządowej, gminy).
Maksymalna kwota dotacji przyznanej na jeden projekt wynosi 60 tys. euro. Może ona pokrywać koszty związane z coachingiem, wsparciem dla włączenia społecznego i podróżami oraz inne wydatki związane z organizacją wydarzeń.
Więcej informacji możesz znaleźć na stronie programu Erasmus+ poświęconej temu działaniu lub uzyskać, kontaktując się z krajową agencją Erasmus+.