Τεχνητή νοημοσύνη: όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Τελευταία ενημέρωση Πέμπτη, 18/11/2021

Οι νέοι σήμερα περιβάλλεστε από τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ). Όταν παίζετε παιχνίδια, τηλεφορτώνετε εφαρμογές ή χρησιμοποιείτε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μοιράζεστε ορισμένα προσωπικά δεδομένα. Με ποιον τρόπο χρησιμοποιούνται τα δεδομένα αυτά από τους αλγορίθμους; Οι πληροφορίες που βλέπετε στις μηχανές αναζήτησης ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ίδιες με άλλων χρηστών; Έχετε ακόμη τον έλεγχο των πολιτικών, καταναλωτικών και κοινωνικών επιλογών σας;

Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη;

Η τεχνητή νοημοσύνη ή ΤΝ δεν είναι το μέλλον· ζούμε ήδη μέσα σ’ αυτή. Ο γενικός όρος τεχνητή νοημοσύνη αντιπροσωπεύει μια σειρά τεχνικών που επιτρέπουν σε μηχανές ή κώδικες να μιμούνται την ανθρώπινη νοημοσύνη.

Εάν στείλετε μήνυμα σε φιλικό σας πρόσωπο να συναντηθείτε για ένα ποτό και το τηλέφωνό σας το καταλάβει και το προσθέσει στο ημερολόγιό σας, αυτό επιτυγχάνεται με τεχνητή νοημοσύνη.

Η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει μεγάλες δυνατότητες στις κοινωνίες μας σε διάφορους τομείς, όπως η υγεία, οι μεταφορές ή η κλιματική αλλαγή. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ταξινομεί μεγάλο όγκο δεδομένων και να αναγνωρίζει συνήθειες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξεύρεση βελτιστοποιημένων λύσεων, όπως για παράδειγμα τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Οι απαρχές της τεχνητής νοημοσύνης

Η έννοια της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι καινούρια. Η ανθρωπότητα φανταζόταν εδώ και χρόνια αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα ή ρομπότ ικανά να αλληλεπιδρούν με ανθρώπους. Ήδη τον 18ο αιώνα ένας εφευρέτης με το όνομα Wolfgang von Kempelen δημιούργησε το «The Turk», μια ψεύτικη σκακιστική αυτόματη μηχανή, ικανή να κερδίζει ακόμη και τους πιο δυνατούς παίκτες. Αργότερα διαπιστώθηκε ότι η συγκεκριμένη αυτόματη μηχανή λειτουργούσε ουσιαστικά χάρη σε άνθρωπο που κρυβόταν μέσα στο τραπέζι του παιχνιδιού. Ακόμη και αν δεν πρόκειται για τεχνητή νοημοσύνη, η μηχανή «The Turk» αποτελεί σαφές παράδειγμα της παλαιάς μας επιθυμίας να κατασκευάσουμε έξυπνες μηχανές.

Η διαδικασία της σύγχρονης τεχνητής νοημοσύνης ξεκίνησε το 1936, όταν ο Alan Turing δημοσίευσε την ιδέα του για την καθολική μηχανή. Ωστόσο, η τεχνητή νοημοσύνη εισήλθε στη συλλογική φαντασία μόλις το 1997. Η στιγμή αυτή ήρθε όταν ο υπολογιστής «Deep Blue» νίκησε τον παγκόσμιο πρωταθλητή Garry Kasparov σε μια παρτίδα σκάκι. Δεν επρόκειτο αυτή τη φορά για ψεύτικη αυτόματη μηχανή καθοδηγούμενη από άνθρωπο, αλλά για μηχανή που νίκησε από μόνη της έναν άνθρωπο.

Η τεχνητή νοημοσύνη στην καθημερινή μας ζωή

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι μόνο υπολογιστές που μπορούν να παίξουν σκάκι, είναι κάτι περισσότερο από αυτό. Ίσως να μην έχετε αντιληφθεί σε τι βαθμό υπάρχει η τεχνητή νοημοσύνη στη ζωή σας. 

Ενδεικτικά, χρησιμοποιείτε τεχνητή νοημοσύνη όταν ακούτε μουσική με χρήση φωνητικού βοηθού, όταν χρησιμοποιείτε την κάμερα του κινητού σε κατακόρυφο προσανατολισμό (πορτρέτο) και αυτή καθορίζει τις σωστές παραμέτρους, όταν ακολουθείτε τις μουσικές συστάσεις αλγορίθμων που εντοπίζουν τις τάσεις των καταναλωτών, όταν χρησιμοποιείτε εφαρμογές για πλοήγηση που προτείνουν την καλύτερη διαδρομή για άφιξη σε προορισμό, όταν τα φίλτρα ανεπιθύμητων ηλεκτρονικών μηνυμάτων εκτελούν αυτόματα αυτή την ταξινόμηση. Ένα πράγμα είναι σαφές: η τεχνητή νοημοσύνη είναι στη ζωή σας.

Η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει πολλές δυνατότητες, όπως η δημιουργία εικονικών βοηθών που διευκολύνουν την εκτέλεση διαφόρων εργασιών, η εξεύρεση καλύτερων ιατρικών θεραπειών ή ο εντοπισμός καταναλωτικών τάσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται επίσης στην εμπορική προώθηση, γεγονός που εγείρει ζητήματα δεοντολογίας, για παράδειγμα στην περίπτωση αλγορίθμων που έχουν σκοπό να επηρεάσουν τις πολιτικές επιλογές σας, όπως εικάζεται ότι συνέβη με την Cambridge Analytica κατά τις αμερικανικές εκλογές και την ψηφοφορία για το Brexit. Στο πλαίσιο αυτό, είναι καίριας σημασίας
να καταλάβουμε πώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι.

Πώς λειτουργούν οι αλγόριθμοι;

Ας πάρουμε το παράδειγμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι αλγόριθμοι παρακολουθούν τη συμπεριφορά και τις συνήθειες των ανθρώπων και τις χρησιμοποιούν για τον σχεδιασμό ακόμη πιο εθιστικών εμπειριών. Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνετε, για παράδειγμα, στο Facebook, στο Instagram ή στο TikTok τόσο περισσότερα χρήματα κερδίζουν αυτές οι εταιρείες. Είναι η νέα πραγματικότητα της διαφήμισης. Το πρόβλημα είναι ότι η πραγματικότητα αυτή μπορεί να οδηγήσει σε εθιστικές συμπεριφορές· ωστόσο, ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι σας τοποθετεί πίσω από ένα φίλτρο ή μέσα σε μια ιδεολογική «φούσκα».

Ουσιαστικά, για να παρατείνουν τον εθισμό σας, τα κανάλια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σας προσφέρουν περιεχόμενο το οποίο, με βάση την έρευνα που έχουν πραγματοποιήσει οι αλγόριθμοί τους, θα πρέπει να σας αρέσει. Συνεπώς, αν αρχίσετε να αναζητάτε θεωρίες συνωμοσίας στο πρόγραμμα περιήγησής σας, τα κανάλια σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα αρχίσουν να σας τροφοδοτούν με παρόμοιο περιεχόμενο. Σύντομα, θα περιβάλλεστε από δημοσιεύσεις που ενισχύουν τις πεποιθήσεις σας.

Αυτό ισχύει τόσο για εσάς όσο και για τους γύρω σας. Για παράδειγμα, αναρωτηθήκατε ποτέ αν σας ακούσει το τηλέφωνό σας; Αυτό συνέβη στη Mia, όταν μια φίλη τής ζητούσε τη γνώμη της για ένα ζευγάρι παπούτσια. Την επόμενη ημέρα έλαβε διαφήμιση για το ίδιο ακριβώς ζευγάρι. Ποτέ δεν το είχε αναζητήσει στο διαδίκτυο, οπότε αναρωτιόταν αν την άκουσε το τηλέφωνό της. Αυτό που συνέβη όμως είναι ότι ο αλγόριθμος γνώριζε ότι ήταν μαζί με τη φίλη της (με βάση την τοποθεσία ή τη σύνδεσή της στο ίδιο δίκτυο) και ότι αυτή η φίλη αναζήτησε διαδικτυακά τα συγκεκριμένα παπούτσια, οπότε ο αλγόριθμος θεώρησε ότι το προϊόν αυτό θα μπορούσε να προσελκύσει και το δικό της ενδιαφέρον, καθώς έχει παρόμοιο προφίλ. Να τοι πάλι οι αλγόριθμοι...

Ελπίζουμε ότι, με την καλύτερη κατανόηση του πώς δημιουργούνται οι αλγόριθμοι και πώς αυτοί επηρεάζουν την κοινωνία, οι νέοι άνθρωποι όπως εσείς θα μπορέσετε να υιοθετήσετε μια πιο κριτική στάση ως καταναλωτές αυτής της τεχνολογίας. Και ίσως θελήσετε να συμβάλετε στη διαμόρφωση του μέλλοντός μας.

Τι μπορείτε να κάνετε για την προστασία των δεδομένων σας;

Αποκτήστε κριτική στάση και να μην ξεχνάτε ότι κινείστε σε μια «φούσκα» όταν περιηγείστε στο διαδίκτυο!

Παρακάτω θα βρείτε ορισμένες συμβουλές για την προστασία των προσωπικών σας δεδομένων:

• χρησιμοποιήστε ένα εικονικό ιδιωτικό δίκτυο, όταν αυτό είναι δυνατό. Πέρα από το ότι αποκρύπτει την πραγματική σας ταυτότητα, εμποδίζει ακόμη και τον πάροχο του διαδικτύου να αποκτήσει πρόσβαση στη διαδικτυακή δραστηριότητα σας·
• αναζητήστε πληροφορίες σε κατάσταση ανώνυμης περιήγησης και χρησιμοποιήστε μηχανές αναζήτησης με πολιτική μηδενικής καταγραφής (zero log)·
• περιορίστε την δυνατότητα των εφαρμογών στο τηλέφωνό σας να παρακολουθούν και να καταγράφουν τις κινήσεις σας·
• εγκαταστήστε ορισμένες επεκτάσεις στο πρόγραμμα περιήγησής σας για να προστατεύσετε την ιδιωτική ζωή σας —θα εμποδίσουν την παρακολούθηση της δραστηριότητάς σας στο διαδίκτυο·
• χρησιμοποιήστε στον υπολογιστή σας εναλλακτικό πρόγραμμα περιήγησης που να εστιάζει στην προστασία της ιδιωτικής ζωής σας·
• μπορείτε να χρησιμοποιείτε επέκταση του προγράμματος περιήγησης για να διαγράφετε αυτόματα τα cookies από τρίτους μετά την έξοδο από τον ιστότοπο (ορισμένοι ιστότοποι δεν λειτουργούν χωρίς αυτά).

Τι κάνει η ΕΕ;

Η ευρωπαϊκή προσέγγιση της τεχνητής νοημοσύνης επικεντρώνεται σε δύο τομείς: στη διασφάλιση της αριστείας και της εμπιστοσύνης στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Στόχος της Επιτροπής είναι η αντιμετώπιση των κινδύνων που προκύπτουν από συγκεκριμένες χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης μέσα από ένα σύνολο κανόνων. Τον Απρίλιο του 2021 η Επιτροπή δημοσίευσε τη «δέσμη μέτρων για την τεχνητή νοημοσύνη» και πρότεινε νέους κανόνες και δράσεις για τη μετατροπή της Ευρώπης σε παγκόσμιο κόμβο για αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη.

 

 

Το Erasmus+ στηρίζει έργα συμμετοχής των νέων στον ψηφιακό γραμματισμό!

Θέλετε να αναπτύξετε ένα έργο για το θέμα αυτό με τους φίλους σας;

Η ΕΕ παρέχει χρηματοδότηση σε έργα που αποσκοπούν στην ανάπτυξη των ψηφιακών ικανοτήτων και του γραμματισμού των νέων στα μέσα επικοινωνίας (ιδίως την κριτική σκέψη και την ικανότητα αξιολόγησης και επεξεργασίας των πληροφοριών) με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των νέων έναντι της παραπληροφόρησης, των ψευδών ειδήσεων και της προπαγάνδας, καθώς και της ικανότητας συμμετοχής τους στον δημοκρατικό βίο.

Μπορείτε είτε να σχηματίσετε μια άτυπη ομάδα τουλάχιστον 4 νέων ηλικίας 13-30 ετών, συμπεριλαμβανομένου ενός αρχηγού τουλάχιστον 18 ετών, είτε να υποβάλετε αίτηση ως μέλος οργάνωσης νεολαίας (π.χ. κέντρο νεολαίας, μη κυβερνητική οργάνωση, κοινότητα).

Η μέγιστη επιχορήγηση ανά έργο ανέρχεται σε 60 000 ευρώ. Μπορεί να καλύψει δαπάνες που σχετίζονται με την παροχή καθοδήγησης, τη στήριξη για κοινωνική ένταξη, έξοδα ταξιδίου και άλλες δαπάνες που σχετίζονται με τη οργάνωση δραστηριοτήτων.

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Erasmus+ που είναι αφιερωμένη στη δράση αυτή και επικοινωνήστε με τον δικό σας εθνικό οργανισμό Erasmus+.