Skip to main content
© William Bossen - Unsplash © William Bossen - Unsplash

Wat is klimaatverandering?

Laatste wijziging Woensdag, 21/10/2020

Iedereen praat over klimaatverandering. Uitzonderlijk warme winters, bosbranden die uit de hand lopen en gletsjers die sneller smelten dan verwacht, al deze verschijnselen zijn het gevolg van klimaatverandering.

Kom in vijf vragen meer te weten over klimaatverandering en de oorzaken en de gevolgen ervan.

1 Wat is klimaatverandering?

Klimaatverandering wordt veroorzaakt door de opwarming van de aarde en heeft betrekking op op veranderende weerpatronen op aarde op lange termijn, zoals temperatuurstijgingen, een stijgende zeespiegel en toenemende of juiste afnemende neerslag. 

Sinds het ontstaan van onze planeet 4,5 miljard jaar geleden is het het klimaat op aarde sterk veranderd. Warme periodes en ijstijden wisselden elkaar af. Deze cycli hebben steeds tienduizenden of miljoenen jaren geduurd. In de afgelopen 150 jaar (het industriële tijdperk) zijn de temperaturen sneller gestegen dan in enige andere periode.

2. Wat zijn de oorzaken van klimaatverandering?

De belangrijkste oorzaak van klimaatverandering is de verbranding van fossiele brandstoffen zoals olie, steenkool en aardgas, die broeikasgassen uitstoten in de atmosfeer. Ook andere menselijke activiteiten, zoals landbouw en ontbossing, dragen bij aan deze uitstoot. Het probleem is dat die gassen warmte vasthouden in de atmosfeer: dit wordt het broeikaseffect genoemd. 

Zonder het broeikaseffect zou de gemiddelde temperatuur op onze planeet -18° C zijn, maar door onze dagelijkse activiteiten slaat dit effect op hol, waardoor de temperatuur van de planeet steeds verder stijgt. Ondanks alle internationale toezeggingen blijft de concentratie koolstofdioxide (CO₂) in de atmosfeer toenemen. Volgens de Wereld Meteorologische Organisatie bereikte die concentratie in 2019 zelfs een nieuw record (bijna +150 % in vergelijking met 1750). 

3. Welke gevolgen heeft klimaatverandering?

Het belangrijkste gevolg van klimaatverandering is de stijging van de wereldwijde temperatuur op onze planeet. Sinds de pre-industriële periode is die met 1,1° C gestegen. De periode 2010-2020 is een uitzonderlijke warm decennium geweest, en 2019 was het op een na warmste jaar ooit. Als de aarde zo snel blijft opwarmen, zal de temperatuur tegen het einde van deze eeuw misschien wel met 3-5°C zijn gestegen, met mogelijk desastreuze gevolgen. Ter vergelijking: 5°C is de temperatuurstijging die we de afgelopen 10 000 jaar hebben waargenomen.

Door de hogere temperaturen smelten de ijskappen op de polen. Daardoor stijgt de zeespiegel, wat een bedreiging vormt voor kustregio's en leidt tot overstromingen. Klimaatverandering zorgt er ook mede voor dat extreme weersomstandigheden, zoals stormen, droogte, hittegolven en bosbranden, vaker voorkomen en nog heviger worden. Deze patronen vertonen soms grote regionale verschillen, en sommige delen op aarde worden harder getroffen dan andere. 

4. Hoe zit het met mensen?

Zowel onze gezondheid als onze voedselzekerheid worden bedreigd, vooral in Afrika en Azië, waar de meeste jongeren wonen. Zoals het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) heeft verklaard, loopt meer dan de helft van de Afrikaanse bevolking het risico op ondervoeding als de aarde met 2° C opwarmt. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft gewaarschuwd dat de gezondheid van miljoenen mensen in gevaar zal komen door de toename van malaria, ziekten die via water worden overgedragen en ondervoeding. Dit zal ook gevolgen hebben voor de migratie van mensen: het aantal klimaatvluchtelingen zal naar verwachting toenemen. 

5. Kunnen we klimaatverandering tegenhouden?

We kunnen klimaatverandering misschien niet langer omkeren, maar wat we wel kunnen is de gevolgen ervan beperken en ons aanpassen. Bij de zogeheten “mitigerende (beperkende) maatregelen” gaat het om het verminderen van de hoeveelheid broeikasgassen die in de atmosfeer terechtkomen, bijvoorbeeld door het ontwikkelen van schone energie en het aanplanten van meer bossen. Drastische veranderingen zijn nodig in belangrijke domeinen als vervoer, energie, industrie, huisvesting, afvalbeheer en landbouw. 

Ons aanpassen aan klimaatverandering betekent dat we ons moeten voorbereiden op de gevolgen ervan en dat we onze samenlevingen veerkrachtiger moeten maken. Dit betekent bijvoorbeeld dat we de schaarse watervoorraden efficiënter moeten gebruiken, land- en bosbouwpraktijken moeten aanpassen en gebouwen en infrastructuur beter bestand moeten maken tegen de klimatologische en extreme weersomstandigheden van de toekomst. 

Vaak zijn het de gebieden en bevolkingsgroepen die al kwetsbaar zijn die het hardst worden getroffen door klimaatverandering. Als we de gevolgen van klimaatverandering willen tegengaan, moeten we dus de meest kwetsbaren helpen en ook andere mondiale uitdagingen aanpakken, zoals armoede, ongelijkheid en aantasting van het milieu. Internationale organisaties, het maatschappelijk middenveld en steeds meer jongeren dringen aan op mondiale actie om klimaatverandering het hoofd te bieden. Bij de EU staat klimaatverandering hoog op de politieke agenda, in de vorm van de Europese Green Deal, die in december 2019 is aangekondigd door de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. De belangrijkste doelstelling van de Europese Green Deal is om van Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken.