Cén aois ar cheart do dhuine a bheith chun bheith in ann vótáil i dtoghcháin?

An nuashonrú is déanaí an An Luan, 02/05/2022

Is ceart sibhialta é vóta a chaitheamh i dtoghcháin shaora dhaonlathacha lena dtugtar an deis duit do chuid ionadaithe a roghnú a bheidh i gceannas ar chinneadh a dhéanamh maidir le cúrsaí poiblí a dhéanann difear don tsochaí ar fad. Is é sin an fáth a bhfuil sé chomh tábhachtach sin leas a bhaint as an gceart sin chun cinneadh a dhéanamh ar an tsamhail den tsochaí a bhfuil tú ag súil leis agus chun machnamh a dhéanamh ar cé a thoghann tú le bheith freagrach as na bearta is gá a dhéanamh chun an fhís seo a chur i bhfeidhm. Ach, cén aois is gá duit a bheith chun vóta a chaitheamh? Bhuel... athraíonn sé ó thír amháin go tír eile, mar sin féachaimis anois air!

An staid mar atá san Eoraip

Cé mhéad tír san Aontas a cheadaíonn do dhaoine faoi bhun 18 mbliana d’aois a vóta a chaitheamh i dtoghcháin? Buille faoi thuairim agat? 20, 15, nó 8 mBallstát de chuid an Aontais? Cad iad na tíortha sin, meas tú?

Bhuel... is lú ná aon cheann de na freagraí sin thuas an freagra. Go dtí seo, an Ostair (an chéad cheann!) agus Málta agus an Bheilg ina dhiaidh sin, is iadsan amháin na tíortha a cheadaíonn do dhaoine atá 16 agus 17 mbliana d’aois a vóta a chaitheamh sna toghcháin chuig Parlaimint na hEorpa. Is iad an Ostair agus an Ghréig amháin (i gcás daoine atá 17 mbliana d’aois) a dhéanann amhlaidh i dtoghcháin náisiúnta. Cloíonn toghcháin ar leibhéil éagsúla (áitiúil, réigiúnach agus náisiúnta) le rialacha éagsúla toghcháin.

Mar sin féin, ba cheart duit a mheabhrú freisin go bhfuil sé éigeantach i roinnt tíortha san Aontas (an Bheilg, an Bhulgáir, an Chipir, an Ghréig agus Lucsamburg) vóta a chaitheamh i dtoghcháin Eorpacha. Is féidir glacadh leis, mar is ceart, go mbeidh an ráta vótála cinnte níos airde ná sna tíortha sin ar féidir leat cinneadh a dhéanamh an gcaithfidh nó nach gcaithfidh tú do vóta. Agus chuirfeadh sé iontas ort freisin an chaoi ar athraigh an cur chuige le himeacht ama ón uair a bhí daoine ag troid chun an ceart vótála a fháil... atá ina oibleagáid anois i gcásanna áirithe.

In ainneoin an tseanchreidimh nach bhfuil spéis ag daoine óga i gcúrsaí polaitíochta, is é an fhírinne go raibh siad ar thús cadhnaíochta sna héilimh chumhachtacha ar chomhionannas inscne, ar bhearta in aghaidh an athraithe aeráide nó ar an éileamh go gcuirfí cosc ar intéirneachtaí gan phá. Tagann athrú ar chúrsaí polaitíochta le himeacht ama agus d’fhoghlaim daoine óga a gcuid cód rannpháirtíochta agus cumarsáide a oiriúnú chun a n-éilimh a dhíriú ar a bhfuil siad ag iarraidh a fheiceáil sa tsochaí. 

In ainneoin go bhfuil bealaí rannpháirtíochta sibhialta ann, cuir i gcás gluaiseachtaí óige, gníomhachas ar líne, obair dheonach, páirt a ghlacadh i dtionscnamh Eorpach ó na saoránaigh nó in Idirphlé Óige an Aontais chun dul i mbun plé le lucht ceaptha beartas, is teachtaireacht láidir é an ceart vótála a fháil do dhaoine óga chun a rá leo go bhfuil tábhacht lena dtuairimí, go n-éistfear leo agus go gcuirfidh polaiteoirí a dtuairimí san áireamh. 

Mar sin, cad lena mbaineann an plé? Féachaimis anois ar na buntáistí agus na míbhuntáistí

Na hargóintí i gcoinne an aois vótála a ísliú faoi bhun 18 mbliana d’aois, tá siad bunaithe ar fhorbairt néareolaíoch ár n-inchinn. Deirtear go mbíonn sí go fóill ag forbairt agus ag aibiú, ó thaobh na heolaíochta de ar a laghad. Thairis sin, áitíonn daoine áirithe nach bhfuil daoine óga ar an eolas go leor faoin bpolaitíocht agus faoi na cinntí ar féidir leo tionchar a imirt ar a gcuid vótaí. 

D’fhéadfaí máistreacht a fháil ar na meáin shóisialta agus ar na teicneolaíochtaí nua de réir mar a dhéanann daoine óga sa lá atá inniu ann oideachas um shaoránacht ghníomhach a chomhlánú chun a chinntiú go bhfuil na huirlisí agus na hacmhainní is gá acu chun tuiscint a fháil ar an gcaoi a n-oibríonn cúrsaí polaitíochta agus ar an ról atá acu.

Os a choinne sin, argóintí i bhfabhar an ceart vótála a thabhairt do dhaoine óga, cuireann siad i dtábhacht gur féidir leis nós daonlathach a chruthú agus a threisiú a chuideoidh le rátaí staonta a ísliú níos déanaí i dtoghcháin nuair a bheidh siad ina ndaoine fásta. Dá bhrí sin, téann cearta vótála a thabhairt do dhaoine óga chun tairbhe an phróisis toghcháin i gcoitinne de réir mar a spreagann tú saoránacht ghníomhach sa daonlathas ag aois óg. Anuas air sin, tá sé dleathach dul i mbun oibre ag 16 bliana d’aois in go leor tíortha agus dá réir sin, daoine faoi bhun 18 mbliana d’aois atá ag obair, íocann siad cánacha agus ba chóir go mbeadh sé de cheart acu cinneadh a dhéanamh conas arbh fhearr leo go gcaithfí a gcánacha. 

Ar deireadh, dá dtabharfaí an ceart do dhaoine óga vóta a chaitheamh i dtoghcháin, cinneadh comhleanúnach a bheadh ann i gcomhréir leis na cearta eile atá acu cheana féin, amhail ceadúnas tiomána a fháil chun gluaisrothar a thiomáint nó cinneadh a dhéanamh maidir le cúrsaí leighis a bhaineann leo gan toiliú a dtuismitheoirí, ar cearta iad a fhaightear de ghnáth ag aois 16 bliana d’aois.

An bealach ar aghaidh

Tá treocht ar fud na staire an aois a ísliú chun a bheith in ann vóta a chaitheamh i dtoghcháin. Is mian leis an Aontas go mbeadh daoine óga páirteach sna toghcháin a mhéid agus is féidir. Go deimhin, i mí an Mhárta 2022 tháinig Parlaimint na hEorpa ar chomhréiteach maidir le toghcháin an Aontais, lena n-áirítear an aois vótála a ísliú go dtí 16 bliana d’aois do Bhallstáit uile an Aontais, mura gcinnfidh na Ballstáit a mhalairt. 

Trí thionscadail a fhaigheann maoiniú ó Erasmus+, amhail an tionscadal um Uasghrádú don Aos Óg ar son na hEorpa, tá an Coimisiún Eorpach ag iarraidh ugach nua a thabhairt do dhaonlathas na hEorpa agus glúine nua a bheith páirteach a luaithe is féidir i bpróisis toghcháin. 

Thairis sin, mar chéad chéim, an aois vótála a ísliú go 16 bliana d’aois ar a laghad, tá an méid sin á chur chun cinn ag Comhairle na hEorpa i dtaca le toghcháin áitiúla agus réigiúnacha. 

Agus céard fút féin? An áiríonn tú go bhfuil tú réidh le do vóta a chaitheamh? Nó an dtugann tú tús áite do bhealaí eile le bheith i do shaoránach gníomhach?

Éist leis an agallamh a rinne Mireia Pla Mateu ó Eurodesk le Nicolai Boysen, comhalta boird Fhóram Eorpach na hÓige, chun tuilleadh smaointe a fháil faoin tábhacht a bhaineann leis an aois vótála a ísliú.